Δευτέρα 5 Μαρτίου 2012

Οι θεραπευτικές ιδιότητες της μαστίχας Χίου


Του Δρα Χρίστου Χατζημιχαηλ*

Η μαστίχα Χίου αποτελεί μια λευκή, ημιδιαφανή, φυσικής προελεύσεως ρητίνη, η οποία προέρχεται από το αειθαλές φυτό Pistacia lentiscus var. Chia της οικογένειας των Anacardiaceae. Το φυτό αυτό (μαστιχοφόρος σχίνος) απαντάται στη νότια πλευρά της νήσου Χίου εξ ου και η ονομασία του φυτού αλλά και της ίδιας της μαστίχας. Η μαστίχα αλλά και το αιθέριο έλαιο της μαστίχας, το μαστιχέλαιο, έχουν μακρά ιστορία και αναφέρονται από τον Ηρόδοτο, τον Ιπποκράτη, το Διοσκουρίδη, το Θεόφραστο και το Γαληνό.
Η χρήση της μαστίχας Χίου καλύπτει ένα ευρύ πεδίο, από τη μεσογειακή κουζίνα, την κοσμετολογία, την οδοντιατρική μέχρι και τη φαρμακευτική, καθώς είναι γνωστές στην παραδοσιακή ιατρική οι θεραπευτικές της ιδιότητες. Η αξία της μαστίχας στη θεραπευτική ενισχύεται και από το γεγονός ότι πρόκειται για φυσικό προϊόν, το οποίο στερείται σοβαρών παρενεργειών.
Η έναρξη της εντατικής καλλιέργειας του μαστιχοφόρου σχίνου φαίνεται να συνδέεται χρονικά με την εποχή του μαρτυρίου του Αγίου Ισίδωρου (14 Μαΐου 250 μ.Χ.). Σύμφωνα με την παράδοση, το εν λόγω φυτό ευλογήθηκε από το αίμα και τον ιδρώτα των βασανιστηρίων που υπέστη ο Άγιος μη αρνούμενος τη χριστιανική του πίστη.
Τα συστατικά της μαστίχας Χίου και του μαστιχελαίου έχουν μελετηθεί εκτενώς και δείχνουν ότι η ποικιλία των συστατικών αυτών και των αντίστοιχων φαρμακολογικών τους χαρακτηριστικών ευθύνονται για τις διάφορες θεραπευτικές ιδιότητες της μαστίχας Χίου. Το μαστιχέλαιο αποτελείται κυρίως από μονοτερπένια και ειδικότερα από το α-πινένιο, το β-μυρκένιο, το λιμονένιο και την περιλλυλ-αλκοόλη. Η ακατέργαστη ρητίνη της μαστίχας περιέχει ένα αδιάλυτο και κολλώδες πολυμερές, το πολύ-β-μυρκένιο, το οποίο λόγω της υψηλής του συγκέντρωσης (30%) μπορεί να επηρεάσει αρνητικά την απορρόφηση από το στομάχι άλλων δραστικών συστατικών της μαστίχας. Για το λόγο αυτό σε πρόσφατη έρευνα, Έλληνες ερευνητές χρησιμοποίησαν επεξεργασμένη μαστίχα από την οποία είχε αφαιρεθεί το προαναφερθέν πολυμερές. Έτσι δόθηκε το περιθώριο να διερευνηθεί η δράση άλλων συστατικών της μαστίχας όπως είναι τα τριτερπενικά οξέα.
Μελέτες που δημοσιεύθηκαν το 1984 και το 1986 επιβεβαίωσαν την εκ παραδόσεως θεραπευτική αξία της μαστίχας στην αντιμετώπιση του γαστρικού και δωδεκαδακτυλικού έλκους. Το 1983 οι Barry Marshall και Robin Warren εισηγήθηκαν τη θεωρία, η οποία αποδείχθηκε ορθή, ότι ο αιτιολογικός παράγοντας του πεπτικού έλκους και της γαστρικής φλεγμονής είναι το ελικοβακτηρίδιο του πυλωρού (Helicobacter pylori). Αριθμός δημοσιεύσεων (ερευνών), που ακολούθησαν, έδειξαν ότι η μαστίχα Χίου έχει σημαντικές αντιμικροβιακές και αντιμυκητιασικές ιδιότητες. Περαιτέρω διερεύνηση κατέδειξε ότι η επεξεργασμένη μαστίχα Χίου (χωρίς πολύ-β-μυρκένιο) μπορεί να μειώσει τα επίπεδα του ελικοβακτηριδίου, ενώ μειώνει και τα επίπεδα την ενεργοποίησης των ουδετεροφίλων που εμπλέκονται στην παθογένεια του Η. pylori.
Επιπρόσθετα, άλλες ερευνητικές εργασίες δίνουν σημαντικές ενδείξεις ότι το μαστιχέλαιο έχει in vitro και in vivo αντικαρκινικές ιδιότητες. Η ανάπτυξη διαφόρων καρκινικών σειρών κυττάρων in vitro παρεμποδίστηκε από το μαστιχέλαιο, ενώ παράλληλα παρεμποδίστηκε και η αγγειογένεση, διαδικασία που είναι αναγκαία για την ανάπτυξη και τη μετάσταση των πρωτογενών όγκων. Σημαντική εμπλοκή στην αντικαρκινική δράση του μαστιχελαίου φαίνεται να έχουν το α-πινένιο και η περιλλύλ-αλκοόλη.
Ένας τρίτος σημαντικός τομέας δράσης της μαστίχας Χίου είναι η αντιυπερλιπιδαιμική της δράση. Η μαστίχα φαίνεται ότι μειώνει σημαντικά τα επίπεδα χοληστερόλης του αίματος καθώς και τις λιποπρωτεΐνες Α και Β. Παράλληλα, ασκεί ηπατοπροστατευτική δράση αφού μειώνει τις τρανσαμινάσες (ένζυμα του ήπατος).
Μη αμελητέο θετικό ρόλο έχει η μαστίχα Χίου και στην οδοντιατρική. Πέρα από τις αντιμικροβιακές της ιδιότητες που μπορούν να βοηθήσουν στην ισορροπία της στοματικής μικροχλωρίδας, η μάσηση της μαστίχας (ως τσίχλας) διεγείρει μηχανικά τη ροή του σάλιου το οποίο είναι απαραίτητο για τη διατήρηση της καλής άμυνας των ιστών της στοματικής κοιλότητας. Η χρήση επίσης υποκατάστατων σακχαρόζης στη μαστίχα Χίου έχει θετική επίδραση στην πρόληψη και αντιμετώπιση της οδοντικής τερηδόνας.
Το αιθέριο έλαιο της μαστίχας Χίου έχει τέλος ισχυρή αντιοξειδωτική δράση, ενώ ταυτόχρονα, η μαστίχα παρουσιάζει και επουλωτική δράση μέσω της επαγωγής της σύνθεσης του κολλαγόνου στους ινοβλάστες.
* Υπεύθυνος Κλάδου Τεχνικών Φαρμακείου KES COLLEGE